Wykłady odbywają się w okresie od października do czerwca, raz w miesącu, w poniedziałki o godzinie 18:00.
Zwyczajna materia, którą możemy dotknąć lub zobaczyć, stanowi zaledwie 16% całkowitej masy Wszechświata. Pozostałe 84% znajduje się w formie tzw. ciemnej materii, której istnienie zdradzają jedynie wywoływane przez nią efekty grawitacyjne. Czym jest ciemna materia? Jaka jest jej natura? To jedne z największych zagadek współczesnej astronomii i fizyki. W moim wykładzie opowiem o hipotezie, która stała się niezwykle popularna w ostatnich latach, według której ciemna materia składa się z czarnych dziur powstałych tuż po Wielkim Wybuchu, zanim powstały pierwsze atomy i pierwsze gwiazdy.
Stanisław Bajtlik (CAMK, Warszawa)
Na nocnym niebie widzimy, nieuzbrojonym okiem, kilka tysięcy migoczących gwiazd. Mogłoby się wydawać, że to one skupiają materię we Wszechświecie. Że są podstawowymi "cegiełkami", wyznaczającymi strukturę Kosmosu. Okazuje się jednak, że to nie same gwiazdy ale ich skupiska - galaktyki są tymi wyznacznikami. Galaktyki są skupiskami setek miliardów gwiazd i to one decydują o strukturze Wszechświata oraz jego ewolucji. O ich istnieniu przekonaliśmy się zaledwie ok. 100 lat temu. Czym są galaktyki, jak powstały, jak się zmieniały, czym się różnią między sobą, jaki będzie ich los, w jakiej my mieszkamy? O tym będzie ten wykład.
Michał Bejger (CAMK, Warszawa, INFN Ferrara)
Mikołaj Kopernik jest wspaniałym przykładem człowieka Renesansu: lekarza, prawnika, ekonomisty, tłumacza i przywódcy. Zajmował się też z sukcesem astronomią. Idee Kopernika są żywe do dziś, z oczywistych powodów, w astrofizyce i kosmologii, ale także w filozofii i sposobie patrzenia nas samych na świat (i Wszechświat), co sprawia, że zapoczątkowana przez niego rewolucja trwa nadal.
Po wykładzie, przy dobrej pogodzie, pokazy nieba prowadzone przez członków Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii.
Stanisław Mrówczyński (Narodowe Centrum Badań Jądrowych, Warszawa)
Model Standardowy to swoista suma naszej wiedzy o świecie cząstek elementarnych, najmniejszych struktur materii. Odwołując się do koncepcji atomizmu – najbardziej bodaj owocnej idei przyrodoznawstwa – opisuję, jak model się kształtował, jaka jest jego struktura, przedstawiam jego współczesną postać. Na koniec wskazuję pytania, które wykraczają poza Model Standardowy.
Abbas Askar (CAMK, Warszawa)
Black holes are among the most enigmatic objects in the Universe, and their mergers are some of the most energetic events ever observed. With the advent of gravitational wave astronomy, we now have a new window into these cosmic collisions. This talk explores how star clusters—dense environments where stars are born and interact—serve as natural factories for producing merging black holes. We begin with an introduction to black holes, gravitational waves, and the groundbreaking discoveries made by the LIGO-Virgo-KAGRA collaboration through ground-based gravitational wave detectors. Then, we delve into the physics of star clusters, discussing how dynamical interactions in these dense and crowded environments lead to black hole binaries that eventually merge due to gravitational wave emission. Through computer simulations, we explore how these binaries form and evolve, shedding light on the origin of some of the black hole mergers detected by gravitational wave observatories.By understanding the role of star clusters, we can better interpret current observations and prepare for future discoveries with planned space-based gravitational wave detectors like LISA.
Wykład w języku angielskim.
Jarosław Włodarczyk (Instytut Historii Nauki, PAN, Warszawa)
Obserwatorium Astronomiczne UW rozpoczęło swoją działalność w 1825 roku, w nowo wybudowanym budynku w Ogrodzie Botanicznym w Alejach Ujazdowskich. Na przestrzeni dwóch stuleci astronomia warszawska, związana z tym miejscem na dobre i na złe, przechodziła różne koleje losu, odzwierciedlające zarówno rozwój światowej astronomii, jak i uwarunkowania polityczne czy społeczne. Tak okrągła rocznica to doskonała okazja, by przypomnieć najciekawsze epizody z historii tej placówki.
Przemysław Mróz (Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego)
Zwyczajna materia, którą możemy dotknąć lub zobaczyć, stanowi zaledwie 16% całkowitej masy Wszechświata. Pozostałe 84% znajduje się w formie tzw. ciemnej materii, której istnienie zdradzają jedynie wywoływane przez nią efekty grawitacyjne. Czym jest ciemna materia? Jaka jest jej natura? To jedne z największych zagadek współczesnej astronomii i fizyki. W moim wykładzie opowiem o hipotezie, która stała się niezwykle popularna w ostatnich latach, według której ciemna materia składa się z czarnych dziur powstałych tuż po Wielkim Wybuchu, zanim powstały pierwsze atomy i pierwsze gwiazdy.
Stanisław Bajtlik (CAMK, Warszawa)
Jesteśmy przyzwyczajeni do tego, że materia wypełniająca Wszechświat składa się z atomów, które łączą się w cząsteczki chemiczne, a same składają się z cząstek elementarnych. Tak zbudowany jest świat wokół nas i my sami. Jednak od lat trzydziestych XX wieku, stopniowo, uzyskiwaliśmy dowody na to, że taka materia stanowi zaledwie kilkanaście procent materii ciążącej, rządzącej ruchami gwiazd w galaktykach i galaktyk w gromadach galaktyk. Wiemy, że ta "ciemna materia" nie może się składać z takich atomów, z jakich my jesteśmy zbudowani. Dziś, z obserwacji, wiemy bardzo dużo o ilości takiej ciemnej materii, jej rozkładzie. Nie wiemy jednak co tę materię tworzy. Jeszcze bardziej zaskakujące były wyniki obserwacji z lat dziewięćdziesiątych XX wieku, wskazujące, że Wszechświat rozszerza się coraz szybciej. Wysunięto hipotezę, że to przyspieszenie rozszerzania się Kosmosu powoduje obecność jeszcze jednego, tajemniczego składnika, o zaskakujących własnościach fizycznych - "ciemnej energii". W sumie ciemna materia i ciemna energia stanowią ok. 96% masy-energii we Wszechświecie. Problem czym one są jest zdaniem autora wykładu "największym, nierozwiązanym problemem w fizyce".
Marek Abramowicz (CAMK, Warszawa)
Mimo systematycznych poszukiwań prowadzonych w ramach programu SETI, ani z żadnych innych przesłanek, nie natrafiliśmy do tej pory na jakiekolwiek zjawiska dowodzące istnienia pozaziemskich cywilizacji. Dlaczego? Są dwie możliwe odpowiedzi na to pytanie: Takich cywilizacji nie ma. Przedstawię bardzo poważne argumenty zwolenników tego wyjaśnienia. Źle szukamy. Przedstawię swój własny pomysł na to, jak można rozsądniej poszukiwać Obcych (M. Abramowicz, M. Bejger, É. Gourgoulhon, O. Straub. 2020, Nature Sci. Rep. 10, 7054)
