Instytut naukowy płaci za błędy państwa sprzed dekad
AKTUALIZACJA (10 października 2025 r)
Podziękowania za wsparcie
W ostatnich dniach otrzymujemy niezwykle wiele wyrazów wsparcia i solidarności – od ludzi nauki, dziennikarzy, dawnych współpracowników i doktorantów Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN, a także od licznych osób, którym nie jest obojętny los polskiej nauki. Telefony, wiadomości i słowa otuchy płyną z całego kraju i z zagranicy – za wszystkie te gesty serdecznie dziękujemy.
Cieszymy się ogromnie, że sprawy nauki nie są obojętne szerokiemu społeczeństwu. To bardzo ważne dla badaczy, którzy na co dzień pracują z myślą o dobru często abstrakcyjnie pojmowanej „ludzkości”. Usłyszenie głosu konkretnych osób – studentów, kolegów po fachu, przyjaciół i ludzi spoza środowiska naukowego – jest dla nas niezwykle motywujące i budujące. To szalenie dobra rzecz usłyszeć, że to, co robimy, jest w oczach społeczeństwa ważne i że nie godzi się ono na brak wsparcia dla tak istotnej dziedziny życia, jaką są badania naukowe.
O naszej sytuacji informują także liczne redakcje i dziennikarze, którym dziękujemy za rzetelne przedstawienie sprawy i zainteresowanie losem polskich instytucji naukowych:
• Interia – „Ważne centrum badań pozbawione pieniędzy. Państwo wiedziało o problemie”
• TVN24 Warszawa – „CAMK PAN przy Bartyckiej: 4 miliony odszkodowania za używanie działki”
• Gazeta Wyborcza Warszawa – „PAN w tarapatach. Centrum Astronomiczne ma zapłacić 4 miliony”
• Gazeta.pl (Next) – „Naukowcy z PAN w opałach. Kryzysowa sytuacja finansowa. Apel o pomoc”
• Radio TOK FM – „Czuję, jakbym walił głową w mur. Astronomowie muszą oddać prawie 4 miliony”
• Radio TOK FM – „Instytut PAN musi oddać miliony. Ministerstwo nie chce pomóc. ‘Bulwersujące’”
• RMF24 – „Naukowcy biją na alarm. Centrum Astronomiczne Kopernika na skraju bankructwa”
• TVP Info – „Centrum Astronomicznemu im. M. Kopernika PAN grozi bankructwo. Sąd nakazał wypłatę prawie 4 mln zł odszkodowania”
• Bankier.pl – „Kryzysowa sytuacja finansowa CAMK PAN. MNiSW: nie mamy podstaw, by udzielić wsparcia”
• Spider’s Web – „Najważniejsze centrum astronomiczne w Polsce bez pieniędzy”
• Space24 – „Centrum Astronomiczne bez pieniędzy. Ministerstwo rozkłada ręce”
• Wszystko co Najważniejsze – „Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN na skraju bankructwa”
• OKO.press – „Centrum Astronomiczne PAN ma spłacić dług. Ministerstwo Nauki: nie pomożemy”
• Money.pl – „Centrum Astronomiczne PAN bez pieniędzy. Minister odmawia pomocy”
• Nauka w Polsce (PAP) – „Prezes PAN: Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika jest na skraju bankructwa”
• Nauka w Polsce (PAP) – „Warszawa: kryzysowa sytuacja finansowa CAMK PAN. MNiSW: nie mamy podstaw”
• Marcelina Zawisza (X/Twitter) – „Komentarz o sytuacji CAMK PAN”
AKTUALIZACJA (9 października 2025 r.)
W dniu 8 października br. Instytut otrzymał z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego odpowiedź na wielokrotne wnioski o wsparcie finansowe dotyczące zobowiązań wynikających z wyroku sądowego. Niestety, jak czytamy w piśmie podpisanym przez Sekretarz Stanu Karolinę Zioło-Pużuk, „w świetle obowiązujących przepisów, brak jest podstaw prawnych, legitymizujących udzielenie wsparcia finansowego w przedmiotowym zakresie.”
Z wielkim rozczarowaniem i głębokim rozgoryczeniem przyjmujemy fakt, że w tak istotnej dla polskiej nauki sprawie państwo polskie zasłania się literą prawa – prawa, które samo tworzy. Pomimo że ministerstwo było świadome problemu od wielu lat, nie wypracowało skutecznych mechanizmów, które mogłyby zapobiec obecnej sytuacji. Pozostaje to w jawnej sprzeczności z deklarowanym wsparciem dla instytucji naukowych o fundamentalnym znaczeniu dla rozwoju polskiej nauki i jej międzynarodowej pozycji.
O sprawie CAMK PAN informują także media:
TVN24 Warszawa – „CAMK PAN przy Bartyckiej: 4 miliony odszkodowania za używanie działki”
7 października 2025 r.
Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk (CAMK PAN) znalazło się w niezwykle trudnej sytuacji finansowej – nie z własnej winy, lecz w wyniku wieloletnich zaniedbań państwa w zakresie regulacji własności gruntów.
Na mocy prawomocnego wyroku sądu instytut został zobowiązany do zapłaty prawie 4 mln zł tytułem odszkodowania za wieloletnie bezumowne korzystanie z działki, na której od końca lat 70. mieści się jego siedziba przy ul. Bartyckiej w Warszawie. Przez blisko czterdzieści lat w księgach wieczystych jako właściciel nieruchomości figurował Skarb Państwa, a Polska Akademia Nauk posiadała prawo użytkowania wieczystego. Dopiero w 2007 roku – po sądowym sprostowaniu wpisów na podstawie orzeczeń z lat 70. – okazało się, że część terenu została zasiedziana przez osoby prywatne, co stworzyło sytuację, w której instytut, działając w dobrej wierze, znalazł się formalnie na cudzym gruncie.
W sierpniu 2025 r. CAMK PAN zawarł ugodę z właścicielką gruntów, rozkładając zobowiązanie na dwie raty: 1,95 mln zł do końca września 2025 r. i ponad 2 mln zł do końca czerwca 2026 r.
Każde, nawet niewielkie opóźnienie w płatności spowoduje natychmiastowy powrót postępowania komorniczego. Pierwsza rata – w wysokości niemal 2 mln zł – została już zapłacona kosztem środków pierwotnie przeznaczonych na finansowanie badań naukowych, co znacząco ograniczyło bieżącą działalność badawczą instytutu.
Kryzys ten bezpośrednio zagraża realizacji dwóch kluczowych, międzynarodowych projektów: ERC Synergy Grant „UniverScale” (14 mln EUR) i Teaming for Excellence „Astrocent Plus” (30 mln EUR), w ramach którego powstaje nowoczesne centrum astrofizyki cząstek.
O problemie od miesięcy informowano Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Kancelarię Prezesa Rady Ministrów – jako organ nadzorujący Polską Akademię Nauk – oraz władze PAN. Pomimo licznych apeli i przedstawienia szczegółowej dokumentacji, instytut nie otrzymał żadnego wsparcia finansowego.
Sprawa CAMK PAN została także opisana przez Radio TOK FM: „Czuję, jakbym walił głową w mur. Astronomowie muszą oddać prawie 4 miliony”. Publikacja ta przybliża opinii publicznej kulisy tej trudnej sytuacji i skalę problemu, z jakim mierzy się środowisko naukowe.
O sprawie informowała także redakcja Interia: „Ważne centrum badań pozbawione pieniędzy. Państwo wiedziało o problemie” .
Apel o wsparcie i rozwiązania systemowe
Tragedia CAMK PAN jest symbolem szerszego problemu – braku skutecznych mechanizmów ochrony infrastruktury naukowej w Polsce oraz konsekwencji zaniedbań sięgających czasów PRL, których przez lata organy państwa nie podjęły się rozwiązać. Instytut, który od dekad buduje pozycję polskiej nauki na arenie międzynarodowej, dziś musi ratować się sam, spłacając zobowiązania powstałe w wyniku błędów, za które nie ponosi żadnej winy.
Nie możemy dopuścić, by dorobek polskiej astronomii, lata pracy naukowców i prestiżowe projekty badawcze zostały zaprzepaszczone z powodu zaniechań, za które instytut ponosi dziś niesprawiedliwe konsekwencje.
Apelujemy o natychmiastowe i odpowiedzialne działania ze strony właściwych organów państwa.
